Pobierz raport

Jednak aby powyższy scenariusz się zrealizował konieczne jest przyspieszenie tempa transformacji, przy szczególnej dbałości o zachowanie mocy wytwórczych w sektorach, dla których wpływ rosnących wymagań środowiskowych może być negatywny.

Krajowa branża spożywcza już teraz wyróżnia się na tle gospodarki bardzo wysokimi nakładami na ochronę środowiska. Jej wydatki w tym obszarze w 2022 roku wyniosły ok. 330 mln zł  i były wyższe niż na przykład w górnictwie czy przemyśle metalowym. Stanowiło to około 16% łącznych nakładów w całym polskim przetwórstwie przemysłowym. W ciągu ostatnich pięciu lat zwiększyły się one prawie 3-krotnie pod wpływem m.in. rosnących wymagań środowiskowych dla produkcji oraz coraz większej świadomości konsumentów. W ostatnich latach niektóre firmy oparły nawet swoje strategii marketingowe o kwestie związane z dbałością o środowisko.

Unijna polityka ograniczania emisji dotyczy wielu obszarów istotnych dla sektora rolno-spożywczego. Proces obejmuje wiele zmian o charakterze regulacyjnym, które wpłyną na otoczenie biznesowe gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw spożywczych.

Jedną z nich jest rozszerzenie stosowania dyrektywy o emisjach przemysłowych o kolejne segmenty produkcji żywca. Będzie to miało duże znaczenie dla takich krajów jak Polska, które przodują w produkcji zwierzęcej Unii. Z jednej strony tworzy możliwość ewolucji w kierunku bardziej zrównoważonego modelu rolnictwa, uwzględniającego praktyki przyjazne dla środowiska oraz będzie stymulować rozwój nowych technologii, które redukują emisje i poprawiają efektywność produkcji, przyczyniając się tym samym do optymalizacji kosztów. Jednak z drugiej strony część gospodarstw rolnych aby realizować konieczne inwestycje oraz dalej się rozwijać będzie potrzebowała silniejszego wsparcia ze strony państwa, sektora finansowego oraz firm otoczenia rolnictwa.

Kolejnym elementem nowej rzeczywistości jest obowiązek raportowania zrównoważonego rozwoju, który od najbliższego roku rozszerza się na kolejne unijne przedsiębiorstwa. Szacujemy, że obejmie około 5 tysięcy największych firm spożywczych w UE. Sądzimy, iż podmioty raportujące ślad środowiskowy swojego łańcucha produkcji oraz dystrybucji będą chętniej wybierały dostawców surowców oraz usług, którzy podejmują działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Widzimy tu szanse dla polskich firm na wyróżnienie się na tle konkurentów. Badanie własnej emisyjności, a szczególnie raportowanie niższych emisji niż średnia w danym sektorze mogą stanowić ważną przewagę na rynku. Naszym zdaniem wcale nie musi to jednak oznaczać, że podsektory o naturalnie wyższej emisyjności (jak np. mięso) będą na słabszej pozycji względem tych o niskiej. Widzimy to raczej, jako pole do konkurencji pomiędzy firmami z jednej branży, zaś w palecie przewag znajdzie się po prostu poziom emisji.

Całość polityki UE uzupełnia strategia „Od pola do stołu”, ukierunkowana na ograniczenie stosowania nawozów mineralnych, antybiotyków, środków ochrony roślin oraz rozwój rolnictwa ekologicznego. W najbliższych latach powinniśmy zdynamizować rozwój krajowej produkcji wyrobów ekologicznych ale przy wyraźnym wsparciu produktów trafiających na rynek. W rolnictwie konieczne będą inwestycje związane z efektywnością wykorzystana nawozów mineralnych. Wyzwaniem dla produkcji zwierzęcej będzie ograniczenie zużycia środków przeciwdrobnoustrojowych. Sporą niewiadomą jest obecnie przyszły kształt unijnego prawa dotyczącego środków ochrony roślin.

Zielona transformacja tworzy szanse na wzmacnianie pozycji polskiej żywności w oparciu o  przewagi jakościowe. Wykorzystanie szans, jakie niesie ze sobą zrównoważona produkcja rolnicza będzie jednak możliwe przy utrzymaniu konkurencyjności gospodarstw rolnych.

Warto też zauważyć, że kwestia wyraźnego zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko ma szerszy kontekst, wykraczający daleko poza Unię Europejską. Analiza strategii największych przedsiębiorstw z branży rolno-spożywczej na świecie pokazuje, że większość z nich przyjęła ambitne cele środowiskowe dotyczące całego łańcucha produkcji i dystrybucji. W ciągu najbliższych kilkunastu lat planują one daleko idące zmiany dotyczące: emisji gazów cieplarnianych, opakowań, energii czy wpływu przetwarzanych surowców rolnych na środowisko. Konkurowanie niskim śladem klimatycznym może dać polskim firmom impuls do rozwoju nie tylko w UE, ale również na dalekich rynkach, poza Europą.