Najważniejsze dziś

Dziś o godz. 15.00 konferencja prasowa prezesa NBP Adama Glapińskiego. Na rynkach bazowych pojedyncze, mniej istotne odczyty makro. Rynki czekają już na jutrzejsze Payrolls z amerykańskiej gospodarki.

Wiadomości

• PL-RPP: Na grudniowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej pozostawiła stopy procentowe na niezmienionym poziomie, referencyjna wynosi nadal 5,75%. Decyzja była zgodna z oczekiwaniami rynku. Również bez większych zmian w komunikacie po posiedzeniu - RPP nie zmieniła stóp biorąc pod uwagę ich wcześniejsze obniżki, a także niepewność ws. polityki fiskalnej i regulacyjnej pod kątem CPI. Rada odnotowała umocnienie PLN, wskazując, że sprzyja ono obniżaniu inflacji. Rada nie zaskoczyła utrzymując stopy na niezmienionym poziomie. RPP czeka na rozwianie niepewności dotyczącej kształtu polityki fiskalnej i regulacyjnej i wskazuje na marzec jako na moment, kiedy jej część się rozwieje. Co najmniej do tego momentu stopy procentowe pozostaną bez zmian.
• PL-DANE: Według wstępnych danych MRiPS, stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce w listopadzie utrzymała się na poziomie 5,0%. Jest to wynik zgodny z oczekiwaniami rynkowymi. W urzędach pracy zarejestrowanych było 774,8 tys. bezrobotnych - o 4,4 tys. więcej w porównaniu do poprzedniego miesiąca.
• PL-PFR: Do końca 2023 r. PFR zapewni prefinansowanie KPO na kwotę 7-8 mld PLN, a na 2024 r. prognozowane jest 30-40 mld PLN wydatkowania z KPO - powiedział prezes PFR Paweł Borys. Dodał, że PFR ma środki na prefinansowanie KPO do końca 2023 r., ale w zależności od napływu środków z KPO w 2024 r. niewykluczona jest w I kw. emisja na prefinansowanie w kwocie 1-2 mld PLN.
• PL-MF: Minister Finansów wyemitował obligacje skarbowe na podwyższenie kapitału zakładowego spółki Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. o łącznej wartości nominalnej 2,8 mld PLN.
• EZ-DANE: Sprzedaż detaliczna w strefie euro w październiku wzrosła o 0,1% m/m po spadku o 0,1% w poprzednim miesiącu. Analitycy spodziewali się wzrostu o 0,2% m/m. W ujęciu rok do roku sprzedaż detaliczna spadła o 1,2% po spadku o 2,9% miesiąc wcześniej.
• DE-DANE: W Niemczech produkcja przemysłowa w październiku spadła o 0,4% m/m po spadku o 1,3% w poprzednim miesiącu. Analitycy spodziewali się wzrostu o 0,2%. IV kwartał zaczyna się od rozczarowania w danych o produkcji przemysłowej. Jeśli listopad i grudzień nie przyniosą zmian produkcji, to niemiecką gospodarkę czeka jeden z najgorszych kwartałów w ostatnich latach (-2,1% kw/kw), co już wpływa na wyniki polskiego eksportu.
• US-DANE: Liczba nowych miejsc pracy wg ADP wzrosła w listopadzie o 103 tys. wobec wzrostu o 113 tys. w poprzednim miesiącu. Analitycy oceniali, że raport ADP wskaże na wzrost miejsc pracy o 130 tys. Bardziej miarodajne dane o amerykańskim rynku pracy pojawią się w piątek wraz z publikacją raportu Payrolls – czyli oficjalnych statystyk zmian zatrudnienia, stopy bezrobocia i płac. Już od dłuższego czasu korelacja między danymi z raportu ADP a Payrolls znacznie się zmniejszyła.
• CA-STOPY: Bank Kanady utrzymał referencyjną stopę procentową na poziomie 5,00%, zgodnie z oczekiwaniami rynkowymi. Bank podał w komunikacie, że w razie konieczności jest gotów do podniesienia stóp ponownie.

Podatki od grzechu nie zawsze warte grzechu

Dziś postanowiliśmy odpocząć od ekonomicznej bieżączki i zainteresowaliśmy się tzw. „podatkami od grzechu” (ang. sin taxes), czyli opodatkowaniem dóbr, których konsumpcja ma negatywne skutki dla konsumującego i dla całego społeczeństwa. Typowym przykładem są wyroby alkoholowe i tytoniowe, ale w ostatnich latach na popularności zaczęły zyskiwać podatki i opłaty od napojów słodzonych. Tego rodzaju podatek (nazwany opłatą cukrową) wprowadzono również od 1 stycznia 2021 r. w Polsce. 
Teoretyczne uzasadnienie dla opodatkowania cukru w tej formie jest całkiem klarowne: 
1.    Cukier w dużych ilościach szkodzi konsumentom, powodując otyłość, cukrzycę typu drugiego i choroby serca. 
2.    Jego konsumpcja ma też negatywne efekty zewnętrzne – na opiekę medyczną osób chorych zrzucają się wszyscy konsumenci. 
3.    Podatek podnosi cenę napojów słodzonych. 
4.    Wyższe ceny odstraszają konsumentów napojów słodzonych, konsumpcja szkodliwych dóbr spada i rośnie zagregowany dobrobyt. 
W praktyce jednak, jak to często bywa, sytuacja jest dużo bardziej skomplikowana. 

Konsumpcja napojów słodzonych (kcal) a dochód narodowy per capita 

Źródło: Bank Światowy

Po pierwsze, przełożenie podatku na cenę dobra zależy na bardzo podstawowym poziomie od elastyczności cenowej popytu (tego, jak bardzo konsumenci są gotowi zmniejszyć konsumpcję pod wpływem wyższej ceny) oraz podaży. Ten, kto wykaże się większą elastycznością, poniesie mniejszą część kosztu podatku. W praktyce ten model nie działa, bo napoje słodzone produkują oligopoliści lub firmy działające w warunkach konkurencji monopolistycznej. Między producentem i konsumentem są jeszcze dystrybutorzy i sprzedawcy. Nie wnikając w szczegóły, pełne przełożenie takiego podatku na cenę końcową jest mało prawdopodobne.

Ceny napojów orzeźwiających w Polsce (r/r)

Źródło: Eurostat, Pekao Analizy

Po drugie, dla napojów słodzonych istnieje całe uniwersum substytutów, na które konsumenci mogą się przerzucić, od słodyczy i przekąsek, poprzez słodkie wyroby piekarnicze a skończywszy na sokach owocowych. Łączna konsumpcja cukru może się więc nie zmienić, jeśli podatek dotyczy tylko napojów słodzonych. Dodatkowo, w niektórych przypadkach (np. w Polsce) podatkiem obejmuje się również napoje ze słodzikami, co również wpływa na atrakcyjność substytutów napojów z cukrem.

Zmiana cen napojów orzeźwiających w Polsce (od grudnia 2014 r.)

 Źródło: Eurostat, Pekao Analizy

Po trzecie, podatki tego rodzaju często (dotyczy to przede wszystkim USA) mają charakter lokalny i ich ominięcie przez spragnionego cukru konsumenta jest banalne – wystarczy pojechać do sąsiedniej miejscowości, gdzie podatek nie obowiązuje. 
Po czwarte, często podnosi się argument dotyczący regresywności takiego podatku – spożycie napojów słodzonych jest większe wśród biedniejszych konsumentów, podatek w większym stopniu obciążałby te grupy dochodowe.
Dostępne przeglądy badań empirycznych ([1], [2] i [3]) malują bardzo niejednoznaczny obraz efektów tego rodzaju podatków. Zmniejszenie konsumpcji napojów słodzonych nie nastąpiło wszędzie i zawsze a największe efekty zanotowano wtedy, gdy podatki były wysokie, nałożone w formie akcyzy (per gram cukru a nie jednostkę pieniężną) i szeroko. Podatki lokalne z kolei obciążyło istotne ryzyko ich omijania. Co więcej, szacunki wpływu tego rodzaju podatków implikują bardzo skromne zmniejszenie konsumpcji kalorii. 
Jak ma się do tego polskie doświadczenie? Ze względu na moment jej wprowadzenia, opłata cukrowa nie znalazła się we wspomnianych wyżej przeglądach badań empirycznych. Polska opłata cukrowa ma cechy zarówno sprzyjające większej efektywności (powszechny i ogólnokrajowy charakter, opodatkowanie ilości cukru), jak i cechy ją zmniejszające (obejmuje napoje, w których cukier zastąpiono słodzikami, nie obejmuje większości soków). Jednocześnie, jej wprowadzenie podniosło ceny opodatkowanych produktów zarówno w ujęciu absolutnym, jak i relatywnym (por. wykresy poniżej). Podatek cukrowy jest ewoluującym elementem krajowej polityki fiskalnej – niedawno pojawiła się propozycja zwolnienia z niego dodatkowych produktów. 

Komentarz rynkowy

• RYNKI BAZOWE: Kontynuacja niektórych ostatnich trendów: płaszczenia krzywej dochodowości, spadku rentowności obligacji na rynkach bazowych i aprecjacji dolara. To, co nie było kontynuowane, to wzrosty indeksów giełdowych, ale ta tendencja (przynajmniej w USA) nie była w ostatnich dniach zbyt mocna. Podobnie, jak w poprzednich dniach, wkład danych makro był tutaj minimalny i, jak się wydaje, dzisiaj będzie podobnie. Rynki czekają na jutrzejsze dane z amerykańskiego rynku pracy i do tego czasu nie należy się spodziewać przełomu.
• PL FX/FI: Nowa próba osłabienia złotego dała EUR-PLN w pewnym momencie 2 grosze wzrostów i ostatecznie spełzła niemal na niczym, EUR-PLN jest bowiem dalej w okolicy 4,32-33. Rynek obligacji z kolei podążał za zagranicznymi benchmarkami, co oznaczało wczoraj spadek długoterminowych rentowności. Słowem – na krajowych rynkach dominuje gra techniczna i odzwierciedlanie czynników globalnych. Generalnie, grudzień nie sprzyja kierunkowym zakładom i radykalnym zmianom a w miarę upływu czasu (i zbliżania się do okresu świąteczno-noworocznego) płynność i zmienność będą systematycznie się obniżać. Decyzja RPP przeszła wczoraj bez echa i podobny efekt rynkowy będzie mieć dzisiejsza konferencja prezesa NBP.