Wiadomości

• PL-POWÓDŹ: Premier Donald Tusk przekazał, że Polska i inne kraje dotknięte powodzią będą mogły korzystać z ponad 1,5 mld euro doraźnego funduszu w UE na usuwanie skutków powodzi. Szef polskiego rządu przyznał, że dotychczasowa rezerwa z budżetu państwa w wysokości 1 mld zł nie wystarczy na pokrycie strat spowodowanych powodzią. Minister finansów Andrzej Domański poinformował, że do dyspozycji na ten cel jest już 2 mld zł. 
• PL-MF-AUKCJA: Ministerstwo Finansów na wczorajszym przetargu zamiany SPW sprzedało siedem serii obligacji (serie OK0127, PS0729, WZ0330, DS1030, DS1033, DS1034, IZ0836) za 4,7 mld zł, a odkupiło cztery serie (PS1024, PS0425, WZ0525, DS0725) za 4,35 mld zł. 
• PL-RATING: Sytuacja fiskalna Polski staje się trudniejsza, ale nadal mieści się w ramach obecnego ratingu na poziomie "A2" - poinformował główny analityk agencji ratingowej Moody's na Polskę, Steffen Dyck. Zdaniem agencji, perspektywy szybszej konsolidacji fiskalnej w Polsce są stosunkowo ograniczone. 
• DE-DANE: Indeks ZEW, obrazujący oczekiwania analityków i inwestorów instytucjonalnych co do wzrostu gospodarczego Niemiec, obniżył się we wrześniu do 3,6 pkt. z 19,2 pkt. miesiąc wcześniej. Analitycy spodziewali się wzrostu indeksu do 17 pkt. 
• US-DANE: Dobre dane z amerykańskiej gospodarki realnej. Sprzedaż detaliczna w USA w sierpniu wzrosła o 0,1% m/m. Analitycy oczekiwali, że sprzedaż spadnie o 0,2%. Z kolei amerykańska produkcja przemysłowa w sierpniu wzrosła o 0,8% m/m. Oczekiwano wzrostu o 0,2%. 
• UK-DANE: Stabilna inflacja w Wlk. Brytanii – inflacja CPI utrzymała się w sierpniu na poziomie 2,2% r/r, zgodnie z oczekiwaniami analityków. Z kolei inflacja bazowa wzrosła do 3,6% r/r z 3,3% w poprzednim miesiącu.

Jak zaciskanie pasa wyszło z mody

Po wczorajszym tekście o wykonaniu polskiego budżetu pora na niebo bardziej ogólny tekst o finansach publicznych. Naszą uwagę zwróciło wczoraj nowe badanie ekonomistów MFW, poświęcone temu, jak o polityce fiskalnej mówią partie polityczne, co na to wpływa i jakie ma to konsekwencje. Badanie opiera się na analizie programów partii politycznych w 65 krajach na przestrzeni ostatnich 60 lat a rezultaty są przynajmniej częściowo zaskakujące.  

Przeciętne poparcie dla łagodzenia i zacieśnienia fiskalnego w programach partii politycznych 

Objaśnienia: czerwona linia – rozluźnienie fiskalne, kraje rozwinięte; pomarańczowa – rozluźnienie, kraje rozwijające się, ciemnoniebieska – zacieśnienie, kraje rozwinięte; jasnoniebieska – zacieśnienie, kraje rozwijające się  

Źródło: MFW 

1. Od lat 80-tych politycy coraz rzadziej mówią o zaciskaniu pasa i coraz częściej – o jego rozluźnianiu.  

2. Wyjątkiem był okres 2008-2012 – globalny skręt w kierunku bardziej restrykcyjnej polityki fiskalnej (zaciskania pasa, ang. austerity) jest faktem, natomiast oznaczał on przejściowe cofnięcie zegara o 20 lat. Jakkolwiek zaciskanie pasa było popularne 15 lat temu, to nic w porównaniu do przełomu lat 70-tych i 80-tych.  

3. Nie ma większych różnic między krajami rozwiniętymi i rozwijającymi się. Polityka ewoluowała tam wg zbliżonych trendów.  

4. Zmiana w programach partii politycznych ma wieloletnie konsekwencje dla polityki fiskalnej, bo za słowami idą czyny.  

5. Czy za czynami idą słowa? Tak! Po wzrostach deficytu fiskalnego czy długu publicznego spada poparcie polityków dla ekspansji fiskalnej i vice versa. Ten wniosek został potwierdzony ekonometrycznie, ale łatwo go wychwycić z powyższego wykresu – austerity sprzed dekady pojawiło się po kryzysie finansowym, wcześniej zaś po kryzysach naftowych i recesji z początku lat 90-tych. 

Na pewnym poziomie mamy więc do czynienia z prostą historią. Skoro bowiem politycy mówią o łagodzeniu polityki fiskalnej, to nic dziwnego, że deficyty są średnio rzecz biorąc większe niż kiedyś a poziom zadłużenia – praktycznie rekordowy (por. wykres poniżej).  

Dług publiczny jako % PKB 

Źródło: MFW 

Jednocześnie, stoimy przed pewnym paradoksem. Otóż wszystko to dzieje się w świecie, w którym wyborcy nie stali się bardziej otwarci na interwencję państwa, nie zaczęli chętniej popierać zwiększania deficytu i długu, etc. Jeśli w ogóle, to badania społeczne wskazują na delikatne przesunięcie w stronę bardziej restrykcyjnej polityki. Partie polityczne odchodzą zatem od zaciskania pasa, choć wyborcy wcale tego nie chcieli, i nie ponoszą za to odpowiedzialności politycznej. Jak to możliwe? Widzimy tu kilka możliwości.  

1. Mechanizm korygujący, którego istnienie znaleźli autorzy badania, jest zbyt słaby, żeby stabilizować finanse publiczne. Przykładowo, powrót poparcia polityków dla ekspansji fiskalnej do tego z początku lat 90-tych wymagałby deficytu fiskalnego sięgającego 50% PKB.  

2. Partie polityczne w latach 70-tych i 80-tych nie reprezentowały woli wyborców w zakresie ekspansywności polityki fiskalnej (tylko konsensus elit) i ewolucja poglądów polityków w ostatnich dekadach stanowi dostosowanie programów politycznych do preferencji wyborców. Wyniki badania nie wskazują więc na kryzys demokracji, tylko na jej żywotność.  

3. W ostatnich latach było relatywnie dużo zdarzeń, które powodowały podbicie deficytu i długu publicznego (pęknięcie bańki internetowej, kryzys finansowy, pandemia, kryzys energetyczny).  

4. Wskaźniki długu i deficytu fiskalnego rosły nie tylko ze względu na ekspansywną politykę fiskalną, ale również z uwagi na spowolnienie wzrostu gospodarczego („efekt mianownika” we wskaźnikach fiskalnych).  

5. Czasem wzrost deficytu i długu może wynikać z zaniechania a nie konkretnych działań (to standardowa opowieść o USA i politycznym klinczu).  

Badanie nie oferuje jasnej i uniwersalnej ścieżki do stabilizacji długu publicznego na świecie. Konsensus w polityce zmienił się znacząco a preferencje wyborców wydają się nadzwyczaj stabilne. Wydaje się, że jednym sensownym politycznie i ekonomicznie rozwiązaniem jest maksymalizowanie szans na wyrośnięcie z długu (wspomniany wcześniej efekt mianownika). To nie jest czysto teoretyczna możliwość – świeże przykłady redukcji wskaźnika dług / PKB pokazywaliśmy w jednym z naszych raportów.   

Komentarz rynkowy

• ZAGRANICA: Dziś Fed wieczorem obniży stopy procentowe, pytanie tylko o ile. Rynek obstawia raczej 50pb niż 25pb (szanse na ten większy ruch to mniej więcej 60:40), ale wczoraj nabrał trochę sceptycyzmu co do cięcia w większej skali. Powodem była pozytywna niespodzianka w danych za sierpień z USA: sprzedaży detalicznej i produkcji przemysłowej. Potwierdza to, że amerykańska gospodarka nie znajduje się jednak na prostej drodze do recesji – zwłaszcza że model GDPNow Atlanta Fed pokazuje, że w 3kw 2024 wzrost PKB wynosił solidne 3% r/r SAAR. W efekcie rentowności Treasuries wzrosły wczoraj o 2-3pb. Natomiast kurs EUR/USD praktycznie się nie zmienił i wciąż utrzymuje się powyżej 1,11. Dziś rynki będą czekać na Fed. Spodziewamy się cięcia o 50pb, które powinno przełożyć się na umiarkowany spadek rentowności obligacji skarbowych oraz lekki wzrost EUR/USD, ale bez przebicia oporu na 1,12.   
• POLSKA: Wczoraj złoty kontynuował umocnienie, ale bez wsparcia ze strony słabnącego dolara miało ono niewielką skalę. EUR/PLN obniżył się z 4,276 do 4,274 a USD/PLN praktycznie się nie zmienił. Dla rynku długu kluczowa była aukcja zamiany, po której tak jak się spodziewaliśmy doszło do lekkiej przeceny POLGBs. Dziś nie spodziewamy się większych zmian na krajowym rynku, gdyż kluczowe wydarzenie makro – posiedzenie Fed odbędzie się już po jego zamknięciu. W kolejnych dniach oczekujemy natomiast spadku rentowności polskich obligacji pod wpływem głównych rynków długu, zakładając cięcie stóp o 50pb. Dodatkowym impulsem będą naszym zdaniem słabsze od prognoz odczyty danych z polskiej gospodarki za sierpień, zwłaszcza niższa dynamika wynagrodzeń. 

Kalendarz najważniejszych odczytów makroekonomicznych w bieżącym tygodniu znajduje się tutaj.