Akademia sztuki

11 grudnia 2023 r.

Janina Kraupe – Świderska, mistrzyni linii i barwy

Janina Kraupe-Świderska przez wiele lat była profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W ramy jej rozlicznych talentów wpisuje się: malarstwo sztalugowe, monumentalne, grafika oraz rysunek.

Obrazek galerii sztuki

W czasie okupacji uczestniczyła w konspiracyjnym teatrze Tadeusza Kantora. Od 1957 r. była członkiem Grupy Krakowskiej. 

Jej twórczość inspirowaną studiami ezoterycznymi można interpretować jako drogę poszukiwania sensu bytu. Malarstwo Janiny Kraupe Świderskiej pełne jest symboli, które czerpała z astrologii1,  okultyzmu, kabały. Pisała: ,,Powodem nagłego pojawienia się serii nieznanych mi znaków było pełne napięcia wnikanie w tajemnice przemijania wszystkich form życia’’2.  

Obrazy Janiny Kraupe-Świderskiej są w wielu muzeach oraz kolekcjach prywatnych w Polsce i za granicą. W zbiorze Banku Pekao S.A. można odnaleźć trzy grafiki: ,,Księga Przemian XI’’, ,,Księga Przemian XIII’’ oraz ,,Kręgi świata’’. 

Dwie pierwsze prace pochodzą z jednego cyklu pt. ,,Księga przemian’’, który wykonała kilkakrotnie, w różnych technikach i pod różnymi nazwami. Oczywiście tematyka pozostała niezmieniona, i tak jak pisała dzieło dotyczy cyklu ewolucyjnego3. Wszystkie serie składały się z osiemnastu prac. 

Pierwszym z nich był cykl ,,Metamorfozy’’ z 1955 r., który artystka namalowała na podstawie rysunków automatycznych4 . Były to czarno-białe monotypie. W 1957 r. nawiązała do tej serii malując ją w formie obrazów, zaś w 1963 r. przestawiła jako grafikę (linoryt barwny). Kolejna odsłona pt.,,Transmutacje’’ z 1984 r. wykonana była w technice olejnej. Janina Kraupe-Świderska napisała, że dzięki zastosowanym przez nią barwom, wydobyła z prac więcej treści i znaczenia. 

,,Księga przemian’’ z 1997 r. jest to ostatnia seria. Malarka powróciła do jednej z technik graficznych nazwanej linorytem barwnym. Prace wykonane są na papierze, a ich kolorystyka to fiolety, błękity, czerwienie, żółcie i odcienie zieleni. Wszystkie przedstawione  na czarnym tle. Formy na obrazach są oddzielone liniami prostymi lub przenikają się. Posługiwała się takimi symbolami jak: kielich, pięcioramienna gwiazda, koło5, a także wąż, który oznacza energię. Janina Kraupe-Świderska nie pozostawiała dowolności odczytywania jej prac dlatego dodawała do nich poetyckie komentarze, w których wyjaśniała znaczenie kompozycji. 

Oglądając prace Janiny Kraupe-Świderskiej pojawia się pytanie co artystka chciała przekazać, jak odczytywać jej obrazy. Z pewnością jest to sztuka, która wymaga pewnej wiedzy merytorycznej, choć malarka twierdziła, że odbiorcy bardzo dobrze rozumieją symbole zawarte w pracach. Anna Budzałek napisała ,,Emocjonalny, zmysłowy ogląd tych prac stoi na równi z intelektualnym, a suma tych doświadczeń przybliża nas do świata doznań i uczuć Janiny Kraupe"6.

 

 1Janina Kraupe po śmierci ojca w 1950 r. wyjechała do siostry do Szczecina, tam kupiła pierwsze podręczniki astrologiczne. 
 2J.Kraupe ,,Metamorfozy’’, Akasha, Kraków 1999 r., s. 1
 
3J.Kraupe, J.Janowski, ,,Świat mnie dotyka…’’, s. 8
 
4rysunek automatyczny to technika opracowana przez surrealistów jako sposób wyrażania podświadomości.
 5koło oznaczało sferę duchową.
 6A.Budzałek ,,Poetka polskiej awangardy’’ w publikacji: ,,Janina Kraupe: malarstwo, grafika 1983-2014’’,J.Gościej-Lewińska, J.Kraupe, s. 22