Krajowy Plan Odbudowy
Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności
Komisja Europejska ma prawo ustanawiać fundusze funkcjonujące poza Polityką Spójności (patrz: Wprowadzenie do funduszy europejskich) i reagujące na bieżące wyznania gospodarcze, społeczne bądź środowiskowe.
Jedną z takich inicjatyw jest Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, ustanowiony w roku 2021 w reakcji na zaburzenia związane z pandemią COVID-19. Instrument ma na celu przyśpieszenie wzrostu gospodarczego i tworzenie nowych miejsc pracy, z uwzględnieniem dążenia do osiągnięcia przez UE neutralności klimatycznej w planowanym terminie do 2050 roku. Ma to nastąpić przez wspieranie inwestycji, w tym zielone technologie, technologie cyfrowe, innowacje i badania naukowe, w przechodzenie na czystą energię oraz w zwiększenie efektywności energetycznej w mieszkalnictwie i innych kluczowych sektorach gospodarki.
Zgodnie z powyższymi celami, określono sześć tzw. filarów Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, na które składają się:
- zielona transformacja, w ramach której mają być finansowane m.in. inwestycje z zakresu zielonych technologii i efektywności energetycznej, obejmujące np. renowację budynków;
- transformacja cyfrowa, wspierająca m.in. cyfryzację usług i rozwój infrastruktury cyfrowej, w tym cyfryzację małych i średnich przedsiębiorstw;
- inteligentny, zrównoważony wzrost gospodarczy, dzięki tworzeniu miejsc pracy, zwiększaniu produktywności, inwestycjom w badania naukowe oraz wspieraniu przedsiębiorców;
- spójność społeczna i terytorialna, polegająca m.in. na zmniejszaniu bezrobocia oraz wzmocnieniu ochrony socjalnej i systemów opieki społecznej;
- opieka zdrowotna oraz odporność gospodarcza, społeczna i instytucjonalna, przez poprawę funkcjonowania opieki zdrowotnej, administracji publicznej i systemów sądowych, a także zmniejszenie obciążeń administracyjnych;
- polityki na rzecz następnego pokolenia, dzieci i młodzieży, takie jak edukacja i umiejętności, obejmujące promowanie edukacji, umiejętności cyfrowych, zmiany kwalifikacji zawodowych itp.
Budżet Instrumentu ustalono na 723 mld euro, z czego po ok. połowie przeznaczono na dotacje oraz na pożyczki. Ze środków tych można finansować inwestycje realizowane od początku pandemii (w lutym 2020 r.) do końca grudnia 2026 r. Minimum 37% środków ma zostać przeznaczone na zieloną transformację, a minimum 20% – na transformację cyfrową.
Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności
Aby skorzystać ze środków Instrumentu, kraje członkowskie UE określają własne plany odbudowy i przedkładają je Komisji Europejskiej. Polski Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) został zaakceptowany przez Komisję Europejską i przyjęty przez Radę UE w IV kwartale 2023 r. Kroki te umożliwiły otrzymanie przez Polskę pierwszych środków z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.
Polski KPO wpisuje się w założenia Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz w Krajowy Program Reform. Jego główne obszary i ich zakres tematyczny przedstawiają się następująco:
- Odporność i konkurencyjność gospodarki:
- nowe miejsca pracy,
- nowe inwestycje i wyższe zarobki,
- pomoc rodzicom na rynku pracy (więcej żłobków i klubów dziecięcych),
- likwidacja barier prawnych i ułatwienia dla firm,
- innowacje i nowoczesne technologie. - Zielona energia i zmniejszenie energochłonności:
- czyste powietrze,
- szybsza wymiana starych pieców węglowych na bardziej ekologiczne,
- zakup paneli fotowoltaicznych i kolektorów słonecznych,
- farmy wiatrowe na Bałtyku,
- inteligentna sieć energetyczna,
- technologie wodorowe,
- zielone miasta. - Transformacja cyfrowa:
- szybki Internet,
- e-usługi,
- sale informatyczne i komputery dla szkół,
- bezpieczeństwo w Internecie. - Efektywność, dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia:
- nowy sprzęt dla szpitali
- modernizacja placówek medycznych
- liczniejszy personel medyczny
- większa dostępność do usług medycznych
- rozwój przemysłu farmaceutycznego w Polsce - Zielona, inteligentna mobilność:
- więcej autobusów elektrycznych i wodorowych,
- więcej nowoczesnych pociągów i linii kolejowych,
- kolejne obwodnice,
- bezpieczniejsze drogi. - Poprawa jakości instytucji i warunków realizacji Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności:
- wzmocnienie instytucji realizujących KPO,
- przyjazne prawo,
- zwiększenie roli konsultacji społecznych i publicznych,
- poprawa warunków inwestowania.
Na realizację KPO Polska otrzyma blisko 60 mld euro (268 mld zł), z czego 42% będą stanowić dotacje, a 58% preferencyjne pożyczki, spłacane przez okres do 30 lat. Zgodnie z wymogami UE, znaczna część środków (47%) zostanie przeznaczona na cele klimatyczne, a kolejne 21% na transformację cyfrową.
KPO zakłada realizację 56 inwestycji i przeprowadzenie 55 reform. Odbiorcami wsparcia będą przedsiębiorcy, instytucje publiczne, podmioty społeczne, stowarzyszenia, organizacje pozarządowe oraz określone grupy osób prywatnych (np. mieszkańcy wsi, mieszkańcy miast, właściciele budynków mieszkalnych itp.). W zależności od projektu, KPO może finansować do 100% kosztów przedsięwzięcia, jednak z wyłączeniem podatku VAT.
Gdzie szukać informacji?
Informacje na temat planowanych oraz aktualnych naborów w ramach KPO są dostępne na stronie: https://www.gov.pl/web/planodbudowy/nabory
Data publikacji: kwiecień 2024