Krajowy Plan Odbudowy
Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności
Komisja Europejska ma prawo ustanawiać fundusze funkcjonujące poza Polityką Spójności (patrz: Wprowadzenie do funduszy europejskich) i reagujące na bieżące wyznania gospodarcze, społeczne bądź środowiskowe.
Jedną z takich inicjatyw jest Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, ustanowiony w roku 2021 w reakcji na zaburzenia związane z pandemią COVID-19. Instrument ma na celu przyśpieszenie wzrostu gospodarczego i tworzenie nowych miejsc pracy, z uwzględnieniem dążenia do osiągnięcia przez UE neutralności klimatycznej w planowanym terminie do 2050 roku. Ma to nastąpić przez wspieranie inwestycji, w tym zielone technologie, technologie cyfrowe, innowacje i badania naukowe, w przechodzenie na czystą energię oraz w zwiększenie efektywności energetycznej w mieszkalnictwie i innych kluczowych sektorach gospodarki.
Zgodnie z powyższymi celami, określono sześć tzw. filarów Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, na które składają się:
- zielona transformacja, w ramach której mają być finansowane m.in. inwestycje z zakresu zielonych technologii i efektywności energetycznej, obejmujące np. renowację budynków;
- transformacja cyfrowa, wspierająca m.in. cyfryzację usług i rozwój infrastruktury cyfrowej, w tym cyfryzację małych i średnich przedsiębiorstw;
- inteligentny, zrównoważony wzrost gospodarczy, dzięki tworzeniu miejsc pracy, zwiększaniu produktywności, inwestycjom w badania naukowe oraz wspieraniu przedsiębiorców;
- spójność społeczna i terytorialna, polegająca m.in. na zmniejszaniu bezrobocia oraz wzmocnieniu ochrony socjalnej i systemów opieki społecznej;
- opieka zdrowotna oraz odporność gospodarcza, społeczna i instytucjonalna, przez poprawę funkcjonowania opieki zdrowotnej, administracji publicznej i systemów sądowych, a także zmniejszenie obciążeń administracyjnych;
- polityki na rzecz następnego pokolenia, dzieci i młodzieży, takie jak edukacja i umiejętności, obejmujące promowanie edukacji, umiejętności cyfrowych, zmiany kwalifikacji zawodowych itp.
Budżet Instrumentu ustalono na 723 mld euro, z czego po ok. połowie przeznaczono dotacje oraz na pożyczki. Ze środków tych można finansować inwestycje realizowane od początku pandemii (w lutym 2020 r.) do końca grudnia 2026 r. Minimum 37% środków ma zostać przeznaczone na zieloną transformację, a minimum 20% – na transformację cyfrową.
Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności
Aby skorzystać ze środków Instrumentu, kraje członkowskie UE określają własne plany odbudowy i przedkładają je Komisji Europejskiej. Polski Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) został zaakceptowany przez Komisję Europejską i przyjęty przez Radę UE w IV kwartale 2023 r. Kroki te umożliwiły otrzymanie przez Polskę pierwszych środków z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.
Polski KPO wpisuje się w założenia Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz w Krajowy Program Reform. Jego główne obszary i ich zakres tematyczny przedstawiają się następująco:
- Odporność i konkurencyjność gospodarki:
- nowe miejsca pracy,
- nowe inwestycje i wyższe zarobki,
- pomoc rodzicom na rynku pracy (więcej żłobków i klubów dziecięcych),
- likwidacja barier prawnych i ułatwienia dla firm,
- innowacje i nowoczesne technologie. - Zielona energia i zmniejszenie energochłonności:
- czyste powietrze,
- szybsza wymiana starych pieców węglowych na bardziej ekologiczne,
- zakup paneli fotowoltaicznych i kolektorów słonecznych,
- farmy wiatrowe na Bałtyku,
- inteligentna sieć energetyczna,
- technologie wodorowe,
- zielone miasta. - Transformacja cyfrowa:
- szybki Internet,
- e-usługi,
- sale informatyczne i komputery dla szkół,
- bezpieczeństwo w Internecie. - Efektywność, dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia:
- nowy sprzęt dla szpitali
- modernizacja placówek medycznych
- liczniejszy personel medyczny
- większa dostępność do usług medycznych
- rozwój przemysłu farmaceutycznego w Polsce - Zielona, inteligentna mobilność:
- więcej autobusów elektrycznych i wodorowych,
- więcej nowoczesnych pociągów i linii kolejowych,
- kolejne obwodnice,
- bezpieczniejsze drogi. - Poprawa jakości instytucji i warunków realizacji Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności:
- wzmocnienie instytucji realizujących KPO,
- przyjazne prawo,
- zwiększenie roli konsultacji społecznych i publicznych,
- poprawa warunków inwestowania.
Na realizację KPO Polska otrzyma blisko 60 mld euro (268 mld zł), z czego 42% będą stanowić dotacje, a 58% preferencyjne pożyczki, spłacane przez okres do 30 lat. Zgodnie z wymogami UE, znaczna część środków (47%) zostanie przeznaczona na cele klimatyczne, a kolejne 21% na transformację cyfrową.
KPO zakłada realizację 56 inwestycji i przeprowadzenie 55 reform. Odbiorcami wsparcia będą przedsiębiorcy, instytucje publiczne, podmioty społeczne, stowarzyszenia, organizacje pozarządowe oraz określone grupy osób prywatnych (np. mieszkańcy wsi, mieszkańcy miast, właściciele budynków mieszkalnych itp.). W zależności od projektu, KPO może finansować do 100% kosztów przedsięwzięcia, jednak z wyłączeniem podatku VAT.
Gdzie szukać informacji?
Informacje na temat planowanych oraz aktualnych naborów w ramach KPO są dostępne na stronie: https://www.gov.pl/web/planodbudowy/nabory
Data publikacji: kwiecień 2024